Fietstocht door en rond het Drents Friese Wold en de Koloniën van Weldadigheid: een ronde natuur, cultuur en historie

Niet alleen het Drents Friese Wold is een prachtig gebied om te wandelen en te fietsen, ook de omgeving daarbuiten. Een fietstocht van ons uitgangspunt Oude Willem richting Diever, over Wapse, Vledder en Frederiksoord, terug richting Vledderveen en door het Doldersumse Veld, bood een rijke afwisseling aan diverse natuur- en cultuurlandschappen en historische monumenten. Via kpt 67 en 69 is de kortste route door de bossen naar Diever. Maar wie niet tegen een paar extra kilometers opziet, kan bij 67 linksaf slaan en langs de heide en zandverstuivingen van de Hoekenbrink naar 53 en vandaar afzakken langs verschillende mooie vennen naar 52 om vervolgens bij Diever te komen. 

Diever is een oud brinkdorp, dat al in de vroege middeleeuwen is gesticht. Dat deze omgeving al veel vroeger bewoond werd bewijst o.a. het hunebed aan de rand van het bos en de nabijgelegen Steenkist van Diever. Hunebed en steenkist deden dienst als graf, gewoonlijk voor meerdere mensen. Een hunebed heeft evenwel dekstenen en een steenkist niet. Vermoedelijk was de steenkist afgedekt met hout en zoden. Bij het hunebed staan informatiepanelen met een gedetailleerde uitleg over beide sites. Aan de Oertijd wordt bovendien in het OERmuseum in Diever uitgebreid aandacht besteed - ook voor kinderen heel toegankelijk. Diever biedt nog meer levendigheid, zeker in de zomermaanden, als in het openluchttheater Shakespearevoorstellingen worden opgevoerd. Een lekker ijsje, een gezellig terras of een etentje bij een van de restaurants bieden de nodige afwisseling en bevrediging op het gewenste moment.

Van Diever naar nr. 37 : via Wapse in rechte lijn of meer gekronkeld via Kalteren, je rijdt door een heerlijke fietsomgeving langs akkers, weiden, ouderwetse korenvelden met blauwe bermen vol korenbloemen, landelijke boerderijtjes met oude hekken en hoge grassen in de boomgaarden.

En toen kwamen we - geheel bij toeval - bij de bosbessenkwekerij en pluktuinen Zeldenrust aan de Wasperauwen. Er is een kas en een sfeervol terras, maar ik viel onmiddellijk voor de fantastische bloemenpluktuin. Zelfs Rob heeft hier een tijdlang geboeid rondgelopen. En er zíjn van die zeldzame momenten dat ik betreur dat ik in een caravan verblijf! 

Tijd om verder te gaan: kpt 33, richting 35, maar voor Vledder linksaf naar 71 naar Frederiksoord.

Vanaf de Van der Meulenweg reden wij bij een mooi oud boerderijtje de Van Limburg Stirumlaan in en kwamen via een monumentale beukenlaan in het monumentale dorp. Het biedt een duik in het bijzondere verleden van de Proefkolonie Frederiksoord, in 1818 opgericht door de Maatschappij van Weldadigheid. Door de stichting van landbouwkoloniën wilde men huisvesting en werk combineren met verplicht onderwijs en medische voorzieningen ter bestrijding van de schrijnende armoede in ons land. 

Wij hebben de tijd genomen om door het dorp te wandelen en te fietsen. Bij alle gebouwen staan bordjes met informatie over de voormalige functie, de bouw e.d. Zo werd bijvoorbeeld de dokterswoning in 1915 gebouwd in Art Nouveau-stijl. In het koetshuis stonden het paard en de koets van de dokter, die ook patiënten in Willemsoord en Boschoord had. Al in 1827 werd voor de bewoners van de koloniën een ziekenfonds opgericht. Elke inwoner, ook de kinderen, droegen elke week één cent aan dit fonds af. Verder waren er de ambtenarenhuisjes, de opzichterswoning, de zagerij, de timmerwinkel, het postkantoor en natuurlijk de koloniehuisjes.

Het eerste kolonieschooltje behoorde tot de centrale gebouwen, die in het hart van de kolonie stonden, naast de gaarkeuken. Het is nu onderdeel van het buitenmuseum en is te bezichtigen. Wij liepen door het park achter de Van Zwieten Bosbouwschool en de Tuinbouwschool, waar verdergaande scholing plaatsvond. Wie zich nog verder wil verdiepen in de geschiedenis van de voormalige Koloniën van Weldadigheid kan terecht in het Museum aan de hoofdstraat. 

Het voormalige postkantoor is nu een uitspanning met een gezellig terras.

Wij lieten Frederiksoord achter ons op weg naar de volgende kolonie: Wilhelminaoord. Daarbij passeerden we verschillende koloniehuisjes, de hoeve van koning Willem III en het witte koloniekerkje. Vanaf 1818 bestond er kerkplicht voor de koloniebewoners, waarmee de Maatschappij van Weldadigheid het zedelijk niveau wilde verhogen. Voor de kolonisten was er huisvesting, werk en tal van voorzieningen, maar het was ook een hard bestaan en er werd voor hen bepaald hoe ze hun leven moesten inrichten. 

Van Wilhelminaoord (42) over de Reeweg richting Vledder. Je kunt het dorp aandoen en ongeacht welke route naar het Drents Friese Wold terug rijden, maar wij bogen vlak voor het dorp af  door het Vledderveld naar 25 en vandaar noordwaarts naar het Doldersummer Veld (richting kpt 23).  

Het Doldersummerveld is een uitgestrekt vochtig heidegebied op de flank van het beekdal van de Vleder- en Wapserveensche AA en is nog net op tijd voor ontginning behoed, toen Stichting het Drentse Landschap 400 ha wist aan te kopen in 1967. Het is een soortenrijk gebied, dat bovendien in 2010 tot vlinderreservaat is uitgeroepen - het eerste in Nederland! Ruim halverwege ons fietspad vonden we de toegang tot het fietspad de Lange Drift dat dwars door het Doldersummerveld loopt. Oude karrenwielen markeren dit punt en een informatiepaneel "Sporen in het veld". Dat vertelt iets over de vondst van sporen van karren en koetsen, waardoor men meer te weten kwam over de routes die men vroeger koos door een dergelijk moeilijk begaanbaar veengebied.

Her en der zagen we nog vele witgrijze, kale bomen, die enigszins macaber herinneren aan de grote bosbrand die hier in 2018 woedde. Maar de natuur lijkt zich aardig hersteld te hebben, zo op het eerste gezicht en in de late zomer zal de heide weer paars kleuren. 

Voor we naar Wateren reden, permitteerden we ons nog een ommetje naar het Onderduikershol uit WOII. 

Op onze weg terug naar Oude Willem kwamen we niet alleen een uit de kluiten gewassen begrazer tegen, maar ook veel dode dennenbomen. Het grote aantal dode naaldbomen was ons al eerder opgevallen. Het schijnt het gevolg te zijn van een kleine knagende kever (inheems) die bekend staat onder de naam Letterzetter. Om deze kaalslag tegen te gaan, wil men de monotone bosvakken met één boomsoort omvormen naar een meer gevarieerd bos met verschillende soorten, die bovendien meer bestand zijn tegen de toenemende droogte. Laten we hopen dat we hier over 10 jaar nog steeds door mooie en waardevolle bossen kunnen fietsen en wandelen.

Daarmee rond ik deze fietstocht af - die wij overigens in twee delen op verschillende dagen hebben gereden. 

Drents-Friese Wold : fietstocht door boswachterij Appelscha en het Aekinger Zand (Kale Duinen)

Zoals gezegd: camping De Groene Weide was een uitstekend vertrekpunt voor wandelingen en fietstochten in het Drents-Friese Wold. Op wat korte wandelingen in de directe omgeving na, hebben wij vooral van de fiets gebruik gemaakt. Via de fietsknooppunten van het Fietsnetwerk kun je iedere gewenste route uitstippelen en desgewenst onderweg weer aanpassen. Het fietspad aan de overkant van de weg leidde naar kpt 68. Verder noordwaarts trapten we naar kpt 63 langs de rand van boswachterij Appelscha. Deze boswachterij is één van de verschillende gebieden van het park. Het nationale park bestaat in feite pas sinds 2000 toen verschillende natuurorganisaties en particuliere eigenaren hun gronden samenvoegden tot één groot natuurgebied. 

Appelscha ligt al over de grens van Drenthe in de provincie Friesland en is goed voor de boodschappen, een versnapering op een gezellig terras, er is een VVV kantoor en wat vertier voor wie dat zoekt. Aan de rand van het bos is het bezoekerscentrum een goed uitgangspunt voor wie het natuurgebied wil gaan verkennen. Voor kinderen zijn er m.n. in de vakanties ook allerlei activiteiten. Nu was het er doodstil. Wij hebben er even genoten van de wilde bloemenakkers die de imkersvereniging Ooststellingwerf samen met Staatsbosbeheer heeft aangelegd en onderhoudt ter bevordering van de biodiversiteit en leefmilieu voor allerlei insecten. 

Een mooie route terug kan gaan over de paden van het Aekingerzand, ook wel de Kale Duinen genoemd. Dit stuifzandgebied is ontstaan door het vroegere afplaggen van de heide. Om zandverstuivingen tegen te gaan, zijn hier begin 20e eeuw bomen geplant. Een aantal jaren geleden besloot Staatsbosbeheer bomen te kappen om o.a. de zandhagedis en verschillende vogels weer meer kans te geven. Hier en daar zie je vliegdennen op een heuveltje staan, wat eens te meer duidelijk maakt hoe de boomwortels het zand vasthouden. Wij hebben een keer onder een paar bomen een rustplekje gevonden. Roodborsttapuiten zongen op vooruitgeschoven posities, vinken en mezen struinden de bomen af op zoek naar voedsel en zowel in de eik boven ons hoofd als op het zandpaadje aan onze voeten hielden geelgorzen ons gezelschap. Er vlogen veel eikenbladrollertjes rond en een tjiftjaf had er zijn bek vol van.

De hoge uitkijktoren hebben we overgeslagen, maar bij de Grenspoel zijn we afgestapt en hebben we een stukje gelopen. Er is een rondwandeling van bijna 6 km uitgezet in het Aekingerzand, die o.a. dit mooie meer aandoet. Wij hebben onbedoeld de rust van de grauwe ganzen op de oever verstoord die met hun al uit de kluiten gewassen kroost snel naar het water waggelden. Maar terwijl een boompieper met zijn welluidende zang mijn aandacht trok en ik een hooibeestje op een bloem ontdekte, werd ik op de zachte vochtige bodem verrast met bedjes zonnedauw. Altijd wel bijzonder en prachtig!

Op andere plaatsen sprongen het rood en geel van grote bedden zuring en plakkaten muurpeper er mooi uit tussen de grassen en heidepollen op de zandgronden.

En op vele plaatsen onderweg vonden we water - van drassige gronden tot fraaie vennen en mooie meertjes. Belangrijke biotopen voor watervogels, libellen en amfibieën.